-Ceyhun Əziz oğlu, Dağlıq Qarabağda Azərbaycanın Silahlı Qüvvələri ilə erməni hərbi dəstələri arasında təmas xəttində genişmiqyaslı döyüş əməliyyatlarına gətirib çıxarmış səbəblər nədən ibarətdir?

-İlk növbədə, izah etməliyəm ki, erməni hərbi dəstələri Azərbaycan Respublikasının işğal edilmiş ərazilərində dislokasiya olunmuş Ermənistan silahlı qüvvələrinin nizami bölmələridir. 1990-cı illərin əvvəlində Ermənistan Azərbaycana qarşı silahlı təcavüzə başladı. Onun qoşunları ölkəmizə soxuldu və Azərbaycanın beynəlxalq miqyasda tanınmış ərazisinin 20 faizini, o cümlədən Dağlıq Qarabağı və onun ətrafındakı rayonları işğal etdi.

Erməni qoşunları bu təcavüzün gedişində çoxsaylı hərbi cinayətlər törədib, o cümlədən yaşayış məntəqələrini atəşə tutub, insanları girov götürüb, azərbaycanlı hərbi əsirləri və dinc sakinləri, o cümlədən qadınları və uşaqları qətlə yetirib, onlara işgəncə veriblər. Etnik təmizləmə nəticəsində bu ərazilərdəki yerli azərbaycanlı əhali oradan tamamilə qovulub.

1994-cü ilin may ayında atəşkəs elan ediləndən sonra döyüş əməliyyatlarının aktiv fazası başa çatıb. Lakin Ermənistan BMT Təhlükəsizlik Şurasının hələ 1993-cü ildə qəbul etdiyi, Azərbaycan ərazilərinin işğaldan tamamilə, dərhal və qeyd-şərtsiz azad edilməsi haqqında tələblərin təsbit olunduğu dörd qətnaməsini yerinə yetirməkdən imtina etdi.

Ermənistan özünün hüquqazidd əməllərinin nəticələrini ört-basdır etmək üçün işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində oyuncaq rejim yaratdı. Bu addım dünya birliyini çaşdırmadı. Dünyada heç bir təşkilat, heç bir dövlət, yeri gəlmişkən, Ermənistan da daxil olmaqla Yerevanın nəzarəti altında olan oyuncaq qurumun legitimliyini tanımayıb.

Ermənistan bütün bu illər ərzində beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə, əsas beynəlxalq təşkilatların çoxsaylı qərarlarına rəğmən məqsədyönlü şəkildə işğalçılıq siyasəti yürüdüb. Ermənistandan və digər ölkələrdən etnik ermənilərin Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərinə kütləvi şəkildə köçürülməsi təşkil edilib. İşğalçılar Azərbaycanın mədəni-tarixi irsini vəhşicəsinə məhv edir, yaşayış məntəqələrinin adlarını dəyişdirir, təbii ehtiyatları vəhşicəsinə istismar edirlər.

Ermənistanın danışıqlar masası arxasında mövqeyi qeyri-konstruktiv xarakter daşıyır, təcavüzün və işğalın nəticələrini möhkəmlətmək üçün vaxt qazanmaq məqsədi güdürdü. Buna paralel olaraq, Ermənistan atəşkəsi mütəmadi olaraq pozur, həm bizim silahlı qüvvələrin mövqelərini, həm də Azərbaycanın təmas xətti boyunca yaşayan mülki əhalisini atəşə tuturdu. Beləliklə, Ermənistan faktiki olaraq bizim dinc sakinləri girovlara çevirməklə terror taktikasını həyata keçirirdi.

Erməni tərəfin bu cür taktikası, məsələn, 2016-cı ilin aprelində münaqişə zonasında vəziyyətin kəskinləşməsinə gətirib çıxarmışdı. Bu il sentyabrın 27-də baş vermiş hadisələr xalqımızın səbir kasasını daşdıran son damla oldu. Bazar günü səhər tezdən erməni qoşunları faktiki olaraq, faşist işğalçıların 1941-ci il iyunun 22-də tətbiq etdikləri plan üzrə hərəkət edərək Azərbaycanın hərbi mövqelərini və təmas xətti boyunca yerləşən dinc yaşayış məntəqələrini şiddətli atəşə tutdular. Azərbaycanın Ağdam, Tərtər, Cəbrayıl və Füzuli rayonlarındakı kəndlərinə və qəsəbələrinə güclü artilleriya zərbələri endirildi. Azərbaycan vətəndaşları arasında ölənlər və yaralananlar oldu. Evlər, məktəblər, xəstəxanalar dağıdıldı.

Bu şəraitdə Azərbaycan tərəfi təcili cavab tədbirləri görməyə məcbur oldu. Bizim qoşunların əks-hücum əməliyyatlarının əsas məqsədi mülki əhalini sonrakı atəşlərdən və hücumlardan qorumaq idi.

-Bütövlükdə, “Paşinyan amili” vəziyyətə necə təsir göstərir?

-Bəli, təsir göstərir, özü də çox güclü şəkildə. Yaranmış vəziyyət Ermənistanın yeni rəhbərliyinin məsuliyyətsiz siyasətinin məntiqi nəticəsidir. 2018-ci ilin yazında “Soros çevrilişi” nəticəsində hakimiyyətə gələndən sonra Paşinyan Azərbaycan Prezidentinə müraciətlə ona münaqişə ilə bağlı vəziyyəti daha ətraflı öyrənmək üçün vaxt verilməsini xahiş etdi, sülh prosesinə konstruktiv yanaşma nümayiş etdirəcəyinə söz verdi. Prezident Əliyev bu xahişə konstruktiv yanaşdı, hesab etdi ki, Ermənistan rəhbərliyində sağlam düşüncə və xoş məram üstünlük təşkil edəcək. Təəssüf ki, Paşinyan və onun administrasiyası başqa yol seçdilər.

N.Paşinyan və onun administrasiyası praktiki olaraq, hakimiyyətə gəldiyi ilk vaxtdan münaqişə ətrafında vəziyyətin eskalasiyası prosesini işə saldılar. Onların ilk addımlarından biri Ermənistanın yeni baş nazirinin doğma oğlunu Ermənistanda deyil, Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində hərbi xidmət keçməyə göndərilməsi oldu. Bu, faktiki olaraq, ilk siyasi siqnal və piar kampaniyasının başlanğıcı oldu. Paşinyan işğal edilmiş ərazilərə tez-tez səfər etməyə başladı və belə səfərlərin birində şəxsən “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” şüarını irəli sürdü. Bu şüar münaqişənin nizamlanmasına Paşinyanın həqiqi yanaşmasını tam aydın göstərdi, çünki əgər Qarabağın Ermənistan olduğunu fərz etsək, Azərbaycan kiminlə və nə barədə danışıqlar aparmalıdır, belə danışıqların nə mənası var?

Ermənistanın digər rəhbərləri də Paşinyandan geri qalmırdılar. Məsələn, müdafiə naziri “ərazilər müqabilində sülh” formulundan imtina etdiyini bildirdi və “yeni ərazilər uğrunda yeni müharibə” məzmunlu yeni hərbi konsepsiya irəli sürdü. Beləliklə, Ermənistan Azərbaycana münasibətdə özünün təcavüzkar siyasətinin yeni mərhələsini rəsmən bəyan etdi.

Bu il iyulun 12-16-da Ermənistan silahlı qüvvələri Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin Tovuz hissəsində, - yeri gəlmişkən, bu hissə Qarabağ münaqişəsi zonasından xeyli uzaqda yerləşir, - irimiqyaslı hərbi təxribat törətdilər. Bizim mövqelərimizin və kəndlərimizin artilleriya atəşinə tutulması nəticəsində Azərbaycan hərbi qulluqçuları həlak oldular. Artilleriya atəşlərinin hər iki tərəfdən yeganə mülki qurbanı Azərbaycan kəndinin 76 yaşlı bir sakini oldu. O, sərhəddən uzaqda yerləşən evinin həyətində Ermənistan ərazisindən artilleriya zərbəsi nəticəsində baş vermiş partlayış səbəbindən həyatını itirib.

Təəssüf ki, N.Paşinyan Tovuz hadisələrindən sonra da məqsədyönlü şəkildə eskalasiyanı davam etdirdi. Ermənistan silahlı qüvvələri atəşkəs rejimini mütəmadi olaraq pozur, Azərbaycanın dinc əhalisini atəşə məruz qoyur, təxribatlar törədirdi. Avqustun 23-də təmas xəttinin Goranboy hissəsində erməni təxribat-kəşfiyyat qrupu Azərbaycan qoşunlarının mövqelərini ələ keçirməyə cəhd göstərdi. Bu cəhd dəf edildi, təxribat qrupunun komandiri əsir götürüldü və etiraf xarakterli ifadə verdi ki, həmin qrupun məqsədi arxa cəbhədə Azərbaycanın dinc əhalisinə qarşı terror aktları törətmək idi.

Ermənistan xaricdən külli miqdarda silah və texnika almağı davam etdirir, həm Azərbaycan ilə dövlət sərhədində, həm də ölkəmizin işğal olunmuş ərazilərində öz qoşunlarının sıxlığını artırırdı.

Ermənistan hətta başqa ölkələrdə baş verən faciəli hadisələrdən də həyasızcasına öz məqsədləri üçün istifadə edir. Məsələn, bu il avqustun 4-də Beyrutda baş vermiş dağıdıcı partlayışdan sonra Azərbaycan Livana 1 milyon dollar həcmində yardım göstərib. Ermənistan isə Livandan olan etnik erməniləri ölkəmizin işğal edilmiş ərazilərinə köçürmək kampaniyasına başlayıb.

Paşinyan danışıqlar prosesini tam pozmaq məqsədilə Azərbaycana danışıqlar prosesinin bərpa edilməsi üçün açıq-aşkar absurd xarakterli yeddi ilkin şərt irəli sürüb.

Bütün bu addımlar bu gün Paşinyan administrasiyasının məqsədyönlü siyasətinin məntiqini daha yaxşı anlamağa imkan verir, bu siyasət 2020-ci il 27 sentyabr hadisələrinə gətirib çıxarıb.

Bu avantürist siyasətin səbəblərindən biri Ermənistanda vəziyyətin pisləşməsidir. Paşinyanın tərəqqi və inkişaf haqqında populist vədləri boşa çıxdı. Ermənistanda iqtisadi tənəzzül davam edir, işsizlik artır, həyat səviyyəsi aşağı düşür. Daxili siyasi böhran güclənir, cəmiyyətdə parçalanma genişlənir. 2020-ci ildə Ermənistan hökuməti koronavirus pandemiyasına qarşı mübarizədə faktiki olaraq, uduzub. Bütün bunlar Ermənistan əhalisinin ən fəal və əməkqabiliyyətli hissəsinin mühacirətinin artmasına gətirib çıxarır.

Ermənistanın yeni rəhbərliyi bu cür problemlərlə üzləşəndən sonra əhalinin diqqətini yayındırmaq və gündəliyi dəyişmək ümidi ilə Qarabağ cəbhəsində eskalasiya xətti yürütməyə başlayıb.

-Siz Dağlıq Qarabağda baş verən hadisələrə beynəlxalq birliyin reaksiyasını necə qiymətləndirirsiniz?

-Təəssüf ki, 27 sentyabr hadisələrinə gətirib çıxarmış amillər arasında beynəlxalq birliyin mövqeyinin yetərincə fəal olmadığını da qeyd etmək lazımdır. Ermənistan Azərbaycana qarşı təcavüz törətməklə, Azərbaycan ərazilərini hərbi işğal altında saxlamaqda davam etməklə beynəlxalq hüququ kobud şəkildə pozub. Hətta BMT Təhlükəsizlik Şurasının məlum dörd qətnaməsinin qəbul edilməsi də erməni təcavüzünə son qoyulması və onun nəticələrinin aradan qaldırılması üçün kifayət etməyib.

Bəzi beynəlxalq böhranlar və münaqişələr zamanı BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin çox operativ şəkildə və tam həcmdə yerinə yetirilməsini yaxşı xatırlayırıq. Erməni təcavüzü ilə bağlı halda isə qətnamələr, təəssüf ki, kağız üzərində qaldı. Ermənistan BMT-nin qətnamələrini yerinə yetirməkdən imtina etdi, amma dünyada heç kəs bu təcavüzkar dövlətdən cavab tələb etmədi. İkili standartların tətbiq edilməsi kimi ədalətsiz praktika göz qabağındadır.

Beynəlxalq birliyin lazımi praktik reaksiyasının olmaması erməni tərəfində qələbə eyforiyası və onun nə istəsə edə biləcəyi barədə yalan illüziya yaratdı. Xatırlatmaq istəyirəm ki, Paşinyan administrasiyası 27 sentyabr hadisələrinə iki ildən çox hazırlaşmışdı. Onları hər bir mərhələdə, növbəti təhrikçi bəyanatdan və ya hərəkətdən sonra dayandırmaq olardı və lazım idi. Bunun üçün bütün siyasi, diplomatik imkanlar vardı. Təəssüf ki, bu, baş vermədi. Əvəzində biz Ermənistana və Azərbaycana ünvanlanmış neytral xarakterli, sülhə çağıran və iki tərəf arasında tarazlığı saxlamağa yönəlmiş şablon bəyanatlar eşidirdik. Bu cür yanaşma özünün yararsız olduğunu sübut etdi. Təcavüzkar ilə təcavüzün qurbanını, işğalçı ilə işğalın qurbanını bərabər tutmaq ədalətsizlikdir və düzgün deyil.

-Azərbaycan döyüş əməliyyatlarının gedişində öz qarşısına hansı məqsəd və vəzifələri qoyurdu? Döyüş əməliyyatları hansı prinsiplər və şərtlər daxilində dayandırılmalıdır?

-Əsas məqsəd Azərbaycan ərazilərinin işğalına son qoymaq və ölkəmizin ərazi bütövlüyünü bərpa etməkdir. Ermənistan bu əraziləri tutub və onları azad etməkdən boyun qaçırır. Biz bu münaqişənin dinc yolla nizamlanmasına dair 1992-ci ildən, yəni 28 il ərzində ATƏT-in himayəsi altında danışıqlar aparmışıq və həmişə bizim bu formata sadiq olduğumuzu vurğulamışıq.

Təəssüf ki, indiyə qədər Ermənistan tərəfindən konstruktiv yanaşma görməmişik. Ermənistan BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini, ATƏT-in və digər təşkilatların qərarlarını rədd edib. Ermənistan rəhbərliyi danışıqlar masası arxasında artıq əldə edilmiş razılaşmalardan imtina edərək və münaqişə zonasında mütəmadi silahlı təxribatlar törədərək danışıqlar prosesini hər vasitə ilə uzadırdı. Bu vəziyyət əbədi davam edə bilməzdi.

Xüsusi vurğulamaq istəyirəm ki, Azərbaycanın Ermənistana ərazi iddiaları yoxdur. Biz sərhədləri pozmuruq, ona qarşı hərbi əməliyyatlar aparmırıq. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri yalnız Azərbaycanın ərazisində, ölkəmizin beynəlxalq miqyasda tanınmış sərhədləri çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Bizim hərəkətlərimiz BMT Nizamnaməsinin özünümüdafiə hüququ haqqında 51-ci maddəsinə, beynəlxalq hüququn fundamental norma və prinsiplərinə əsaslanır.

Bir daha təkrar edirəm, Azərbaycan tərəfin başlıca prinsipi, başlıca məqsədi, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrində və ATƏT-in qərarlarında nəzərdə tutulduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının suveren ərazilərinin işğalına son qoymaqdır. Əgər Ermənistan rəhbərliyi həqiqətən sülh istəyirsə, qoy öz qoşunlarını Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərindən çıxarmağa başlasın.

-Münaqişə zonasında mülki əhali arasında çoxsaylı qurbanlar olması və yaşayış məntəqələrinə zərbələr endirilməsi barədə xəbərlər olub. Azərbaycan tərəfin bu barədə hansı məlumatları var? Azərbaycan müharibə dövründə mülki əhalinin qorunması və hərbi əsirlərlə rəftar barədə Cenevrə konvensiyalarına sadiqdirmi?

-Təəssüf ki, mülki əhali arasında qurbanlar haqqında xəbərlər doğrudur. Münaqişə zonasının coğrafiyasının xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, Azərbaycanın kəndləri, qəsəbələri və rayon mərkəzləri sentyabrın 27-də cəbhə xəttinə çevrilmiş təmas xəttindən çox yaxın məsafədə yerləşirlər. Bəzən bu məsafə cəmi bir neçə yüz metrə bərabər olur, yəni erməni qoşunları tərəfindən dinc sakinlərə zərbələr endirilməsi üçün uzaqvuran silahlara ehtiyac olmur. Erməni tərəfi bu amildən həmişə, hətta 1994-cü ildə əldə edilmiş atəşkəs dövründə də fəal istifadə edib. Azərbaycanda dinc əməklə məşğul olan fermerlər və çobanlar, adi sakinlər öz evlərində bu cür qəsdən törədilmiş atəşlərin qurbanları olurdular.

Dəhşətlisi budur ki, qurbanların çoxu uşaqlardır. Məsələn, 2011-ci ilin mart ayında erməni snayperinin dəqiq atəşi ilə Ağdamın Orta Qərvənd kəndinin sakini, 9 yaşlı məktəbli Fariz Bədəlov öldürülüb. 2017-ci ilin iyul ayında Füzuli rayonunun Alxanlı kəndinin minaatanlardan atəşə tutulması nəticəsində yaşyarımlıq Zəhra Quliyeva və onun nənəsi həlak olub.

Kədərli haldır ki, bu hüznlü siyahı genişlənməkdə davam edir. Qeyd etdiyim kimi, münaqişənin yeni fazası sentyabrın 27-də məhz Azərbaycanın yaşayış məntəqələrinə erməni artilleriyasının şiddətli zərbələrindən sonra başlanıb. Erməni qoşunları mərd-mərdanə döyüşdə uğur qazana bilmirlər, buna görə Azərbaycanın şəhərlərini və kəndlərini atəşə tutaraq qisas alırlar. Bəzən Ermənistan ərazisindən bilərəkdən, artilleriya və raket silahlarından istifadə etməklə mülki hədəflərə atəş açılır.

Bu il oktyabrın 13-nə olan məlumata görə, erməni tərəfin atəşləri nəticəsində Azərbaycanın 42 dinc sakini həlak olub, daha 206 nəfər yaralanıb. Beş nəfərdən ibarət Qurbanovlar ailəsinin aqibəti hiddətləndirici hadisədir. Onlar Naftalan rayonunun Qaşaltı kəndində evlərinin artilleriya atəşinə tutulması nəticəsində həlak olublar. Fidan Qurbanovanın 14, onun qardaşı Şəhriyarın 13 yaşı vardı.

Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərəkətləri beynəlxalq humanitar hüququn, o cümlədən 1949-cu il Cenevrə konvensiyalarının və onlara əlavə protokolların kobud şəkildə pozulmasıdır. Bu cinayətkar taktika Ermənistan rəhbərliyinin öz beynəlxalq öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinə yanaşmasının mahiyyətini ifşa edir.

Öz növbəsində, Azərbaycan Cenevrə konvensiyalarının və onlara əlavə protokolların tələblərinin yerinə yetirilməsi barədə öz öhdəliklərinə tam sadiqdir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əməliyyatlarının hədəfləri yalnız hərbi təyinatlı obyektlərdir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi komandanlığı Ermənistanın mülki əhalisinə müntəzəm olaraq müraciət edir, onlara bu cür obyektlərin yanında olmamağı tövsiyə edir.

Qeyd etməliyəm ki, əldə olan məlumata görə erməni tərəfi texnikanı və silahları qəsdən mülki obyektlərin yanında yerləşdirir və ya yaşayış məntəqələrindən atəş açır. Onların əsas məqsədi cavab atəşindən yaxa qurtarmaq və ya qəsdən Azərbaycan tərəfini onların mülki əhalisinə atəş açmağa təhrik etmək, daha sonra bu hadisələrdən “qara piar” üçün istifadə etməkdir. Erməni tərəfi Ermənistan ərazisindən də bizim dinc əhalini atəşə tutur ki, cavab reaksiyasına nail olsun, sonra bundan fəal istifadə etsin. Vurğulamalıyam ki, Azərbaycan qoşunları bütün hallarda özlərini məsuliyyətli, intizamlı və korrekt aparırlar.

-Yerevan iddia edir ki, döyüş əməliyyatlarında Türkiyə Azərbaycanın tərəfində iştirak edir. Bu cür bəyanatlar nə dərəcədə əsaslıdır? Ermənistanın Su-25 hücum təyyarəsinin qəzaya uğraması hadisəsinə də aydınlıq gətirə bilərdinizmi?

-Türkiyə Azərbaycanın beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə əsaslanan mövqeyini dəstəklədiyini bildirib. Türkiyə Azərbaycana mənəvi dəstək verir. Münaqişədə Türkiyənin iştirak etməsi barədə şayiələri erməni tərəfi yayır. Yəqin ki, erməni təbliğatının bir məqsədi öz hərbi uğursuzluqlarına görə öz vətəndaşları qarşısında özünə haqq qazandırmaq cəhdidir.

Ermənistanın təyyarəsi məsələsinə gəldikdə isə, bizdə olan məlumata görə, sentyabrın 29-da Ermənistana məxsus iki Su-25 hücum təyyarəsi Ermənistan ərazisində dağa çırpılaraq qəzaya uğrayıb. Erməni tərəfi hələlik yalnız bir təyyarənin qəzaya uğramasını və onun pilotunun həlak olmasını rəsmən etiraf edib.

-Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bəzi Yaxın Şərq ölkələrindən qanunsuz silahlı dəstələrin yaraqlılarının münaqişə zonasına göndərilməsi ilə bağlı narahatlığını bildirib. Siz bu bəyanatı şərh edə bilərdinizmi?

-Vurğulamaq istəyirəm ki, erməni tərəfi 1990-cı illərin əvvəlində Azərbaycana qarşı təcavüz və bizim ərazilərin işğalı zamanı öz əməliyyatlarında xarici dövlətlərdən, o cümlədən Yaxın Şərq ölkələrindən olan yaraqlılardan, terrorçulardan və muzdlulardan fəal istifadə edirdi. Buna əyani nümunələrdən biri beynəlxalq terrorçu Monte Melkonyandır. Onun müxtəlif ölkələrdə, o cümlədən Livanda vətəndaş müharibəsi zamanı törədilmiş çoxsaylı qanlı aksiyalarda iştirak etməsi məlumdur. Melkonyan özü kimi cinayətkarlardan ibarət dəstəyə başçılıq edərək Azərbaycanın dinc əhalisinə qarşı bir sıra terror aktları və hərbi cinayətlər törədib. 1993-cü ildə Qarabağ münaqişəsi zonasında öldürülmüş Melkonyan bu gün Ermənistanda milli qəhrəman kimi hörmətlə yad edilir.

Ermənistan əcnəbi yaraqlılardan və muzdlulardan istifadə edilməsi kimi cinayətkar praktikanı heç vaxt dayandırmayıb. Bu praktikanın vasitələrindən və onun informasiya “örtüklərindən” biri xarici ölkələrdən etnik ermənilərin Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərinə köçürülməsi kampaniyasıdır. Bu baxımdan, yaxın vaxtlarda Ermənistanda “könüllü xalq dəstələri” yaradılması barədə xəbərlər xüsusi diqqətə layiqdir. Bu dəstələr əcnəbi yaraqlıların inteqrasiyası və sonradan onlardan fəal istifadə edilməsi üçün əlverişli format yaratmağa imkan verir.

Onu da vurğulamaq istəyirəm ki, Ermənistanın Azərbaycanı guya əcnəbi yaraqlılardan istifadə etməkdə təqsirləndirmək cəhdləri tamamilə əsassızdır. Onların ortaya atdığı bu yalanların məqsədi gündəliyi dəyişmək, münaqişənin genişlənməsi və onun xarakterinin dəyişməsi barədə təsəvvür yaratmaq, dini və digər amilləri şişirtmək, ölkəmizi özünə haqq qazandırmağa məcbur etməkdir. Bizim xaricdən hər hansı döyüşçüləri cəlb etməyə obyektiv ehtiyacımız yoxdur. Azərbaycanın səfərbərlik potensialı kifayət qədərdir. Ölkəmizin nizami silahlı qüvvələri zəruri hazırlıq keçib, müasir silahlar və texnika ilə təchiz olunub.

-Yerevandan səslənən bəyanatlarda Dağlıq Qarabağın müstəqilliyinin tanınmasının mümkünlüyü elan edilir. Əgər bu, baş verərsə sonrası necə olacaq?

-Belə bir qərar Ermənistan rəhbərliyinin məsuliyyətsiz və avantürist siyasətinin zirvəsi olar. Ermənistan bu cür hərəkət etməklə beynəlxalq münasibətlərin ənənələrinin və əsaslarının bütün korpusuna etinasızlıq göstərməklə beynəlxalq hüququ tamamilə tapdalamış olar. Ermənistan bu münaqişənin ilk günündən bizim dediyimizi rəsmən təsdiqləmiş olar. Azərbaycan Ermənistanın ərazi iddialarının, erməni təcavüzünün və işğalın qurbanıdır. Bu, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin, - buraya Rusiya Federasiyası da daxildir, - vasitəçiliyi ilə münaqişənin nizamlanmasına dair danışıqların indiki formatını tamamilə məhv etməyə bərabər olacaq.

Ermənistanın bu cür qərarı labüd olaraq münaqişənin eskalasiyasının yeni mərhələsinə, regionda vəziyyətin pisləşməsinə gətirib çıxarar.

-Siz Dağlıq Qarabağın və Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin gələcəyini necə təsəvvür edirsiniz?

-Əsas amil Ermənistan rəhbərliyinin beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə riayət etmək istəməməsidir. Əgər iki dövlətdən biri digərinə ərazi iddiaları irəli sürürsə, onun ərazilərinə soxulursa və onun torpaqlarını işğal edirsə, bu iki dövlət arasında normal münasibətlər yaradılması barədə danışmaq qeyri-mümkündür.

Ermənistan rəhbərliyinin bu barədə düşünməsinin vaxtı yetişib ki, onların pozucu siyasəti öz ölkələrini hansı vəziyyətə gətirib çıxarıb, iqtisadi və sosial sahələrdə hansı nəticələrə nail olublar, regional inkişaf və əməkdaşlıq layihələrindən necə təcrid olunmuş vəziyyətə düşüblər. Artıq yada salmaq vaxtıdır ki, həqiqi dövlət xadimlərinin əsas xüsusiyyətləri məsuliyyət, uzaqgörənlik və düzlükdür.

https://azertag.az/xeber/1626003

***

Интервью министра иностранных дел Азербайджанской Республики Джейхуна Байрамова журналу «Национальная оборона»

— Джейхун Азизович, каковы причины, которые привели к широкомасштабным боевым действиям на линии соприкосновения в Нагорном Карабахе между Вооруженными Силами Азербайджана и армянскими воинскими формированиями?

— Для начала поясню, что армянские воинские формирования – это регулярные подразделения вооруженных сил Армении, дислоцированные на оккупированных территориях Азербайджанской Республики. В начале 1990-х годов Армения развязала против Азербайджана вооруженную агрессию. Ее войска вторглись в нашу страну и оккупировали 20 процентов международно-признанной территории Азербайджана, включая Нагорный Карабах и прилегающие районы.

В ходе агрессии армянские войска совершили большое число военных преступлений, включая обстрелы населенных пунктов, захваты заложников, пытки и казни азербайджанских военнопленных и мирных жителей, в том числе женщин и детей. В результате этнической чистки из этих территорий было полностью изгнано коренное азербайджанское население.

Активная фаза боевых действия завершилась после прекращения огня в мае 1994 года. Армения, однако, отказалась выполнять принятые еще в 1993 году четыре резолюции Совета Безопасности ООН, в которых содержатся требования о полном, незамедлительном и безоговорочном освобождении территорий Азербайджана от оккупации.

Для маскировки результатов своих противоправных действий Армения создала на оккупированных территориях Азербайджана марионеточный режим. Этот шаг не ввел мировое сообщество в заблуждение. Легитимность подконтрольных Еревану марионеток не признала ни одна организация, ни одно государство мира, включая, кстати, Армению.

Действуя вопреки нормам и принципам международного права, многочисленным решениям основных международных организаций, Армения все эти годы целенаправленно проводила политику оккупации. Было организовано массовое переселение этнических армян из Армении и других стран на оккупированные территории Азербайджана. Оккупанты варварски уничтожают культурно-историческое наследие Азербайджана, меняют названия населенных пунктов, ведут хищническую эксплуатацию природных ресурсов.

Позиция Армении за столом переговоров носила неконструктивный характер, преследуя цель выиграть время для закрепления результатов агрессии и оккупации. Параллельно, Армения регулярно нарушала перемирие, подвергая обстрелу как позиции наших вооруженных сил, так и гражданское население Азербайджана, проживающее вдоль линии соприкосновения. Таким образом, Армения осуществляла тактику террора, фактически превратив в заложников наших мирных жителей.

Подобная тактика армянской стороны уже приводила к обострению ситуации в зоне конфликта, к примеру, в апреле 2016 года. События 27 сентября с.г. стали последней каплей в этой чаше. Ранним воскресным утром, фактически действуя по плану фашистских захватчиков 22 июня 1941 года, армянские войска подвергли массированному обстрелу азербайджанские военные позиции и мирные населенные пункты вдоль линии соприкосновения. Мощные артиллерийские удары были нанесены по азербайджанским деревням и селам в Агдамском, Тертерском, Джебраильском и Физулинском районах. Среди граждан Азербайджана появились раненые и убитые. Были разрушены дома, школы, больницы.

В этих условиях азербайджанская сторона была вынуждена предпринять срочные ответные меры. Главной целью контрнаступательных действий наших войск стала защита гражданского населения от дальнейших обстрелов и атак.

— Насколько в целом влияет на ситуацию «фактор Пашиняна»?

— Влияет и очень сильно. Сложившаяся ситуация является логическим результатом безответственной политики нового руководства Армении. Придя к власти в результате «соросовского» переворота весной 2018 года, Пашинян обратился к президенту Азербайджана с просьбой дать ему время для более подробного изучения ситуации вокруг конфликта, обещая проявить конструктивный подход к мирному процессу. Президент Алиев конструктивно отнесся к данной просьбе, рассчитывая на то, что в руководстве Армении возобладают здравый смысл и добрая воля. К сожалению, Пашинян и его администрация избрали иной путь.

Практически с самого начала своего правления Н. Пашинян и его администрация запустили процесс эскалации ситуации вокруг конфликта. Одним из первых шагов стала отправка родного сына нового премьер-министра Армении для прохождения воинской службы не в Армении, а на оккупированных территориях Азербайджана. Это стало фактически первым политическим сигналом и началом широкой пиар-кампании. Пашинян стал совершать частые визиты на оккупированные территории и в ходе одного из них лично выдвинул лозунг «Карабах – это Армения, и точка». Этот лозунг абсолютно ясно показал его истинный подход к урегулированию конфликта, ведь если предположить, что Карабах это Армения, то с кем и о чем Азербайджан должен вести переговоры, и в чем заключается смысл таких переговоров?

От Пашиняна не отставали и другие руководители Армении. К примеру, министр обороны заявил об отказе от формулы «мир в обмен на территории», выдвинув новую военную концепцию «новая война за новые территории». Таким образом, Армения официально заявила о новом этапе своей агрессивной политики в отношении Азербайджана.

12-16 июля с.г. вооруженные силы Армении совершили крупномасштабную военную провокацию на товузском участке армяно-азербайджанской границы, кстати, находящемся на значительном расстоянии от зоны карабахского конфликта. В результате артобстрела наших позиций и сел погибли азербайджанские военнослужащие. Единственной гражданской жертвой с обеих сторон стал 76-летний житель азербайджанской деревни, убитый взрывом во дворе своего дома вдали от границы, в результате артудара с территории Армении.

К сожалению, Н. Пашинян продолжил целенаправленную эскалацию и после товузских событий. Вооруженные силы Армении регулярно нарушали прекращение огня, подвергали обстрелу мирное население Азербайджана, совершали диверсионные вылазки. 23 августа на геранбойском участке линии соприкосновения армянская диверсионно-разведывательная группа попыталась захватить позицию азербайджанских войск. Попытка была отбита, командир группы был взят в плен и дал признательные показания о том, что целью вылазки было совершение терактов против мирного азербайджанского населения в тылу.

Армения продолжала массово закупать оружие и технику из-за рубежа, наращивала плотность своих войск как на государственной границе с Азербайджаном, так и на оккупированных территориях нашей страны.

Армения цинично использует в своих целях даже трагические события в других странах. К примеру, после разрушительного взрыва в Бейруте 4 августа с.г. Азербайджан оказал Ливану помощь в размере 1 миллион долларов. Армения же запустила кампанию по переселению этнических армян из Ливана на оккупированные территории нашей страны.

Чтобы окончательно подорвать переговорный процесс, Пашинян выдвинул Азербайджану семь предварительных условий для возобновления переговоров, носивших откровенно абсурдный характер.

Все эти шаги позволяют нам сегодня лучше понимать логику целенаправленной политики администрации Пашиняна, которая привела ситуацию к событиям 27 сентября 2020 года.

Одна из причин этой авантюрной политики заключается в ухудшении ситуации в Армении. Популистские обещания Пашиняна о прогрессе и развитии оказались фикцией. В Армении продолжается экономический спад, растет безработица, снижается уровень жизни. Нарастает внутриполитический кризис, ширится раскол в обществе. В 2020 году правительство Армении фактически провалило борьбу с пандемией коронавируса. Все это приводит к росту эмиграции наиболее активной и трудоспособной части населения.

Столкнувшись с такими проблемами, новое руководство Армении взяло курс на эскалацию на карабахском фронте, в надежде переключить внимание и сменить повестку дня.

— Как вы оцениваете реакцию международного сообщества на события, которые происходят в Нагорном Карабахе?

— К сожалению, среди факторов, которые привели к событиям 27 сентября с.г., нужно отметить и недостаточно активную позицию международного сообщества. Совершив агрессию против Азербайджана, продолжая удерживать азербайджанские территории под военной оккупацией, Армения грубо нарушила международное право. Даже принятия четырех известных резолюций Совета Безопасности ООН оказалось недостаточно для прекращения армянской агрессии и ликвидации ее последствий.

Мы хорошо помним, как в ряде международных кризисов и конфликтов резолюции СБ ООН исполнялись весьма оперативно и в полном объеме. В случае же с армянской агрессией они, увы, остались на бумаге. Армения отказалась выполнять ООНовские резолюции, и никто в мире не призвал государство-агрессор к ответу. Налицо несправедливая практика применения двойных стандартов.

Отсутствие должной практической реакции международного сообщества создало у армянской стороны эйфорию победы и ложную иллюзию вседозволенности. Напомню, что администрация Пашиняна шла к событиям 27 сентября больше двух лет. Их можно и нужно было остановить на каждом этапе, после очередного провокативного заявления или действия. Для этого имелись все политические, дипломатические возможности. К сожалению, этого не произошло. Вместо этого, мы слышали обращенные к Армении и Азербайджану шаблонные заявления нейтрального характера, призывавшие к миру и нацеленные на поддержание баланса между двумя сторонами. Такой подход доказал свою несостоятельность. Несправедливо и неправильно ставить на одну доску агрессора и жертву агрессии, оккупанта и жертву оккупации.

—  Какие цели и задачи ставил перед собой Азербайджан в ходе боевых действий? На каких принципах и условиях боевые действия должны быть прекращены?

— Главная цель – положить конец оккупации территорий Азербайджана и восстановить территориальную целостность нашей страны. Армения захватила эти территории и отказывается их освобождать. Мы вели переговоры по мирному урегулированию конфликта под эгидой ОБСЕ с 1992 года, т.е. 28 лет, и всегда подчеркивали нашу приверженность этому формату.

К сожалению, по сей день мы так и не увидели проявлений конструктивного подхода с армянской стороны. Армения отвергла резолюции СБ ООН, решения ОБСЕ и других организаций. Руководство Армении затягивало переговорный процесс всеми правдами и неправдами, отказываясь от уже достигнутых договоренностей за столом переговоров и устраивая регулярные вооруженные провокации в зоне конфликта. Такое положение дел не могло продолжаться вечно.

Хочу подчеркнуть, что у Азербайджана нет территориальных претензий к Армении. Мы не нарушаем границ, не ведем против нее военные операции. Вооруженные Силы Азербайджана действуют исключительно на территории Азербайджана, в рамках международно-признанных границ нашей страны. Наши действия опираются на статью 51 Устава ООН о праве на самооборону, на фундаментальные нормы и принципы международного права.

Вновь повторю, что главный принцип, главная цель азербайджанской стороны – прекращение оккупации суверенных территорий Азербайджанской Республики, как это предусмотрено резолюциями СБ ООН и решениями ОБСЕ. Если руководство Армении действительно хочет мира, то пусть приступает к выводу войск из оккупированных территорий Азербайджана.

— Были сообщения о многочисленных жертвах среди гражданского населения и нанесении ударов по населенным пунктам а зоне конфликта. Какие данные на этот счет у азербайджанской стороны? Привержен ли Азербайджан Женевским конвенциям, касающихся защиты гражданского населения во время войны и обращения с военнопленными?

— К сожалению, сообщения о жертвах среди гражданского населения верны. Особенность географии зоны конфликта в том, что азербайджанские деревни, села и райцентры находятся на очень близком расстоянии от линии соприкосновения, которая 27 сентября стала линией фронта. Иногда дистанция исчисляется всего в сотнях метров, то есть для ударов по мирным жителям армянским войскам не требуется дальнобойное оружие. Армянская сторона всегда активно использовала этот фактор, даже во время прекращения огня, достигнутого в 1994 году. Жертвами преднамеренных обстрелов становились азербайджанские фермеры и пастухи, занимавшиеся мирным трудом, обычные жители в своих домах.

Страшно то, что многие жертвы – это дети. К примеру, в марте 2011 года прицельным выстрелом армянского снайпера был убит 9-летний школьник Фариз Бадалов, житель агдамского села Орта Гервенд. В июле 2017 года в результате минометного обстрела физулинского села Алханлы погибли полуторагодовалая Захра Гулиева и ее бабушка.

Печально, что этот скорбный список продолжает расти. Как я уже отмечал, новая фаза конфликта началась 27 сентября именно с массированных ударов армянской артиллерии по населенным пунктам Азербайджана. Армянские войска не могут добиться успеха в честном бою, поэтому вымещают злобу, обстреливая города и села Азербайджана. Некоторые обстрелы ведутся с территории Армении, с применением артиллерийского и ракетного вооружения по заведомо известным гражданским целям. 

По состоянию на 13 октября с.г. в результате армянских обстрелов погибли 42 мирных жителей Азербайджана, еще 206 были ранены. Вопиющим случаем стала гибель семьи Гурбановых из пяти человек, погибших при артобстреле их дома в селе Гашалты Нафталанского района. Фидан Гурбановой было 14 лет, ее брату Шахрияру – 13.

Действия вооруженных сил Армении являются грубым нарушением международного гуманитарного права, включая Женевские конвенции 1949 года и дополнительные протоколы к ним. Эта преступная тактика изобличает суть подхода руководства Армении к соблюдению своих международных обязательств.

В свою очередь, Азербайджан полностью привержен своим обязательствам по выполнению требований Женевских конвенций и дополнительных протоколов. Целями операций Вооруженных Сил Азербайджана являются исключительно объекты военного назначения. Военное командование ВС Азербайджана регулярно обращается к армянскому гражданскому населению с рекомендацией не находиться рядом с такими объектами.

Должен отметить, что уже имеются сведения о том, что армянская сторона намеренно располагает технику и вооружение рядом с гражданскими объектами или ведет огонь из населенных пунктов. Главная цель – избежать ответного огня или намеренно вызвать его в сторону собственного гражданского населения, для последующего использования в «черном» пиаре. Армянская сторона также обстреливает наше мирное население с территории Армении, чтобы добиться ответной реакции и затем активно ее использовать. Подчеркну, что азербайджанские войска ведут себя ответственно, дисциплинированно  и корректно во всех случаях.

— Ереван утверждает, что на стороне Азербайджана в боевых действиях принимает участие Турция. Насколько обоснованы подобные заявления? Не могли бы вы также прояснить инцидент с потерпевшим катастрофу армянским штурмовиком Су-25?

— Турция высказалась в поддержку позиции Азербайджана, которая опирается на прочную основу норм и принципов международного права. Турция оказывает Азербайджану моральную поддержку. Слухи о турецком участии в конфликте распространяются армянской стороной. Вероятно, одной из целей армянской пропаганды является попытка оправдаться перед собственными гражданами за свои военные неудачи.

В том, что касается армянского самолета, по нашим сведениям, 29 сентября два армянских штурмовика Су-25 потерпели катастрофу, врезавшись в гору на территории Армении. Пока армянская сторона официально признала крушение только одного самолета и гибель его пилота.

— МИД России выразил обеспокоенность переброской в зону конфликта боевиков незаконных вооруженных формирований из ряда стран Ближнего Востока. Не могли бы вы прокомментировать данное заявление?

— Хочу подчеркнуть, что армянская сторона активно использовала боевиков, террористов и наемников из иностранных государств, включая страны Ближнего Востока, в своих операциях в ходе агрессии против Азербайджана и оккупации наших территорий в начале 1990-х годов. Один из ярких примеров – международный террорист Монте Мелконян, который засветился во многих кровавых акциях в разных странах, в том числе, в ходе гражданской войны в Ливане. Возглавив отряд из подобных себе преступников, Мелконян совершил ряд терактов и военных преступлений против азербайджанского мирного населения. Погибший в зоне карабахского конфликта в 1993 году, Мелконян сегодня почитается в Армении как национальный герой.